Johan Kruyff noemen de meeste kranten hem, een knaap ‘met beentjes als takken en armen als meetlatjes, die zich ontpopt als een volwassen strateeg’, aldus de Volkskrant.’ De junior van Ajax heeft in het Groninger Oosterpark een week eerder zijn debuut in de Eredivisie gemaakt, met een doelpunt, zij het een eretreffer, want er is met 3-1 verloren.
Johan Cruijff tilt de bal over PSV-keeper Pim Bekkering. Peter Kemper, kan de 4-0 van Ajax niet meer voorkomen. [Joop van Bilsen, Nationaal Archief/Anefo, 917-1577]
Ajax ging in het deprimerende seizoen 1964-’65 thuis ook al onderuit tegen DWS, Sparta, Heracles en Telstar en is in belabberde doen. Er wordt slecht, bijna lusteloos gespeeld en Piet Keizer, die nog altijd herstellende is van zijn griezelige schedelblessure, wordt node gemist. Maar op 22 november belonen 14.000 toeschouwers Ajax in de Meer met een daverend applaus. Omdat er volgens De Telegraaf met hartverwarmend enthousiasme is gevoetbald. De krant roemt de prachtige passes van Klaas Nuninga en van die nieuweling, ‘een veelbelovende technicus uit de eigen kweek’, spelend in het centrum van de aanval met rugnummer 8, terwijl Sjaak Swart, op rechts, nummer 7 draagt.
Johan Cruijff, Jopie voor zijn ploegmaten, scoort ook in zijn tweede Eredivisiewedstrijd. De Telegraaf schrijft dat ‘deze tengere, volijvere knaap, die in de eerste helft wat al te veel van zijn uithoudingsvermogen had gevergd’ het duel met PSV beslist ‘door met een bekeken boogbal Bekkering voor de vierde maal te passeren’.
Ajax mag dan zijn slechtste Eredivisieseizoen ooit beleven, het heeft daarin ook uitschieters, zoals een 5-0 zege op PSV. Tot op de dag van vandaag is dat een recordscore, nooit wonnen de Amsterdammers zo royaal van de Eindhovenaren. Van deze competitiewedstrijd staat een prachtig youtubefilmpje online. Het betreft een uitgebreide samenvatting uit het Eredivisie-beeldarchief dat de NOS heeft vrijgegeven en waarin te zien is dat de ‘volijvere’ Cruijff met zijn takkenbeentjes nog niet zo bedreven is in hard en zuiver schieten.
De geleerden op de perstribune zien dat de nog lang niet volgroeide Cruijffie een bijzonder talent is, maar zijn nog niet geheel en al van zijn klasse overtuigd. Op een enkeling na. Het Vrije Volk stelt vast dat Johan Cruijff ‘paradeert als een maarschalk achter zijn voorhoede en met onwaarschijnlijke zuivere passes kansen schept’. Het Parool toont zich echter nog even kritisch door op te merken dat ‘de jonge Cruyff (17) weliswaar zijn onmiskenbare talenten in de combinatie toonde, maar oog in oog met de keeper ook zijn gebrek aan ervaring’.
Columnist Nico Scheepmaker, die acht jaar later met het formidabele boek Cruijff, Hendrik Johannes, fenomeen zal komen, heeft al vrijwel direct in de smiezen dat zich een voetbalwonder aandient. Hij doopt voorzichtig zijn pen in de lyriek als hij over deze eigen kweek van Ajax begint: ‘Hij kan alles doen met een bal, zolang die zich binnen een meter afstand van hem bevindt (stoppen, goochelen, drijven), maar hij moet nog volgroeien. Een van zijn sterkste punten is dat hij een open oog heeft voor de ruimte en niet te beroerd is om daar onophoudelijk in te sprinten.’
Na de 5-0 tegen PSV verliest Ajax met 9-4 bij Feyenoord, waarna Keizer terugkeert in het elftal en Jopie nog even ‘op kweek’ wordt gezet. Zo nu en dan draaft hij op in het eerste elftal, om eerst langzaam en daarna pijlsnel uit te groeien tot het fenomeen van Scheepmaker.
Kick uitgevers heeft in de afgelopen jaren meerdere boeken uitgegeven over Cruijff en Ajax. In het voorjaar van 2021 verschijnt een boek over drie keer Europa Cup-winst, in 1971, 1972 en 1973.
